PRIORIDADE DO TRABALLO
1 de maio de 2020
Celebramos este ano o día 1 de maio, día de S. Xosé Obreiro e “Día internacional dos traballadores”, nunhas circunstancias extraordinarias debidas á pandemia provocada polo virus Covid-19, que fixeron resaltar ante os nosos ollos moi evidentemente o significado mesmo do traballo.
O confinamento xeral paralizou a actividade da maior parte da nosa sociedade. Con esta ocasión, fíxose moi visible a necesidade de integrar na nosa existencia as novas tecnoloxías, simbolizadas polo teletraballo, cos seus riscos tamén de relativización dos espazos da vida privada e familiar. Pero, sobre todo, puidemos apreciar a importancia inmensa do traballo, por exemplo de todo o persoal do mundo sanitario, dos servizos de limpeza, das forzas da orde, de quen fai posible a industria e a distribución agroalimentarias, o transporte, as telecomunicacións, o xornalismo, sen esquecer as tarefas políticas ou legais, etc.
Durante este tempo puidemos contemplar o espectáculo impresionante do traballo de tantos e percibir o ben que procura á sociedade; máis aínda, a súa imbricación íntima coa vida, a do propio traballador, a da súa familia e a de todos. Fáisenos patente así que non é posible minusvalorar o significado do traballo. De ningunha maneira é reducible a produto mercantil, a obxecto de compra e venda no mercado ou a cifra estatística. O traballo é unha expresión elemental do noso existir como persoa, é constitutivo do noso ser social.
Pero neste tempo de confinamento vemos tamén o risco inmenso que corre o traballo no noso país, ao paralizarse boa parte da vida económica.
Habemos de poñer todos os medios para soster ás persoas que nestas circunstancias se atopan sen traballo, así como a subsistencia das súas familias. Pero iso é sempre só unha solución momentánea e incomparable co verdadeiramente bo para a persoa e a sociedade: o traballo.
Hoxe é unha urxencia primeira responder con axilidade ás necesidades en que se atopa quen perdeu os ingresos necesarios para vivir, que non poderían esperar moitas semanas por unha resposta. Pero igualmente os maiores esforzos serán poucos, para facer posible que o traballo se retome, volva ocupar o seu posto central na vida persoal, familiar e social.
O significado do traballo para a construción da persoa e do ben común –o seu valor moral–, é tan elevado, que ha de recoñecérselle por todos unha verdadeira prioridade nestas circunstancias que vivimos. Non deben prevalecer agora outras consideracións, a utilización desta dramática situación persoal e social para lograr outras finalidades socio-políticas.
Os esforzos, os sacrificios, os recursos da nosa sociedade deben poñerse ao servizo de restaurar a dinámica do traballo, como un ben esencial –e, por iso, un dereito– para a liberdade e a vida de todos.
A Doutrina social da Iglesia ensinou con claridade a vinculación intrínseca do traballo coa dignidade, coa realización da persoa, coa súa asunción de responsabilidades familiares e sociais, coa súa cooperación cos demais na consecución do ben común. E insistiu, por tanto, no concepto de “traballo digno”; é dicir, da dignidade que deben ter as condicións do traballo para corresponder ao ser persoa do traballador, responsable de si, da súa familia e tamén da sociedade.
Nestas circunstancias, paréceme que a atención debe dirixirse ao máis fundamental, que pode estar posto en cuestión, ao ben primeiro que é o traballo mesmo, que corre o risco de destrución para tantísimas persoas, poñendo en graves dificultades a súa existencia e a da nosa sociedade.
O traballo fixo posible a herdanza recibida dos nosos pais, das xeracións precedentes: a nosa educación mesma, o coidado da nosa saúde, a construción das nosas casas, os negocios familiares e as empresas grandes crecidas grazas á obra de moitos, as estruturas xurídicas, políticas ou de seguridade de que gozamos, etc.
É o tesouro do traballo humano, como percibimos con especial claridade nas circunstancias que vivimos, nunca reducible ás soas cifras que o miden ou a puro movemento financeiro.
A prioridade do traballo non é sen máis a do diñeiro, nin a dos sós intereses individualistas; correspóndese co ben do conxunto da nosa sociedade. Por iso, a dignidade peculiar do traballo significará ao mesmo tempo non manipular nunca as necesidades do pobre, non aproveitar para abusos e inxustizas; e non abandonar tampouco a quen non ten traballo, a quen non pode soster a súa casa e a súa vida. O traballo é fonte de solidariedade, é quen fai posibles as diversas formas de asistencia da sociedade a quen o necesita.
Que as circunstancias tristes que vivimos, que a perda ás veces de seres queridos, nos axude a apreciar de novo o que verdadeiramente importa na vida, entre o que se atopa tamén, sen ningunha dúbida, o significado do traballo. Nel pode expresarse ben o mellor da persoa humana, que será tamén así, traballando, imaxe do Deus que é amor; pois como o Señor dixo: o meu Pai ata o de agora segue traballando, e eu tamén traballo (cf. Xn 5,17).
